27 Mar 2012 Özel Öğrenme Güçlüğü
Fiziksel ya da nörolojik defisitlere, yaygın gelişimsel bozukluk, mental retardasyon ya da kısıtlı eğitim olanaklarına bağlı olmaksızın özgün akademik, dil, konuşma ve matematik becerilerinde görülen yetersizliklerle belirlenen bozukluklardır (DSM-IV).
Öğrenme Bozukluğu Türleri
| Okuma Bozukluğu | Okuma hızı, akıcı okuma-yazma, heceleme ve konuşmada zorluklar | Harf ve kelimeleri doğru okuyamazlar, bazı kelime ve ifadeleri anlayamazlar, kelime dağarcıkları zayıftır. |
| Matematik Öğrenme Bozukluğu | Problemleri anlama ve işleme dökme, para hesabı, saat okuma, yön bulma ve görsel-uzaysal bilgide güçlükler | Sayısal bilgilere odaklanamazlar, sembolleri birbirlerine karıştırırlar, rakamları ters yazarlar |
| Yazma Bozukluğu | El yazısı, yazım-imla kuralları ve düşünceleri organize etme güçlükleri | Yavaş yazarlar, bazı harf ve rakamları ters yazarlar, bir kelimeyi ikiye bölerek yazarlar ve yazım-noktalama hataları yaparlar |
| Hareket Planlama (İnce Motor) Bozukluğu | El-göz koordinasyonu, denge ve el becerisinde zorluklar | Sakardırlar, düğme ilikleme ve boncuk dizmede kötüdürler. Zayıf kalem hakimiyetleri vardır |
| Konuşma-Dil Bozukluğu | Konuşma dilini anlamada problem, geciken konuşma ve okuma | Spontane konuşmada zorlanırlar, konuşurken kendilerini iyi ifade edemezler, doğru kelimeyi seçmekte zorlanırlar veya takılırlar |
| İşitsel Algı Bozukluğu | Okuma, işitsel bilgiyi kavrama, alıcı ve ifade edici dil zorlukları | Söylenilen bilgiyi doğru ve tam olarak tekrar edemezler, talimat almakta zorlanırlar ve yanlış veya eksik yaparlar |
| Görsel Algı Bozukluğu | Okuma problemleri ile sembol, tablo, harita, grafik ve resimleri doğru kavramada güçlükle | Şekil-zemin ilişkileri zayıftır, aynı ve farklı olanı bulmakta zorlanırlar |
Nedenleri nelerdir?
- Kelimeleri doğru telaffuz edememe
- Oturarak oynanan oyunlarda sebatsızlık, sık sık oyun ve oyuncak değiştirme
- Doğru kelimeyi bulmakta zorlanma
- Kafiyeli kelime bulamama
- Alfabe, sayılar, renkler, şekiller ve haftanın günleri gibi genel kavramları tam öğrenememe
- Talimatları takip etme ve ‘rutin’ kavramını öğrenmede zorluk
- Zayıf kalem hakimiyeti, makas kullanamama veya sınırlı boyamada başarısızlık
- Fermuar çekememe, ayakkabılarını bağlayamama
Okul çağında görülen semptomlar
- Harfler ile sesler arasındaki bağlantıyı kuramama
- Harfleri bir araya getirerek kelime üretememe
- Basit kelimeleri okurken zorlanma
- Sık sık yazım ve okuma hataları yapma
- Temel matematik kavramlarını tam ve doğru olarak öğrenememe
- Saat okuma ve olayları sıraya koymada zorlanma
- Yeni becerileri yavaş edinme
- Okuduğu metni veya problem kavrayamama
- Çoktan seçmeli sorular haricindeki sorularda zorlanma
- Okuma ve yazmamayı sevmeme, sesli kitap okumaktan kaçınma
- Bir metin içinde yer alan aynı kelimeyi birbirinden farklı yazma
- Zayıf organizyon yetisi (dağınıklık, dalgınlık)
- Sınıftaki konuşmaları kolaylıkla takip edememe ve düşüncelerini sesli söylemekten çekinme
- Kötü el yazısı
Ne zaman ÖB tanısı konur?
Tanı koyarken standart zekâ, başarı ve eğitsel yetenek testlerinin yanı sıra metin okutma, dikte ettirme, yazılı bir metni kopyalatmak gibi yöntemler kullanılabilir (DSM-IV). Çocuğun akademik performansı, eğitim düzeyi, yaşı ve zekasından beklenenin altında ise ÖB düşünülür. ÖB’si olduğundan şüphenilen çocuk farklı profesyoneller tarafından psikolojik, eğitimsel, psikiyatrik değerlendirmelere tabii tutulur. Anne-baba ve öğretmen gözlem ve değerlendirmeleri de tanıya yardım eder.
Görülme sıklığı nedir?
- Batılı kaynaklara göre 1977-1978’de yaklaşık olarak 800.000 çocukta öğrenme bozukluğu görülürken, 2003-2004 yılında sayı %5.8 oranında artarak 2.6 milyon çocukta öğrenme bozukluğu saptanmıştır. Artışın nedeni farkındalığın artması, eskisine oranla daha fazla sosyal destek verilmesi ve öğrenme bozukluğunun özel eğitim kategorisine geçmiş olmasıdır.
- Ülkemizde yapılan son istatistiklere göre Türkiye’deki ilkokul çağı çocuklarının 1 milyonunda ÖB görülmektedir ve birçoğunun zeka düzeyinin normal veya normalin üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
- Erkeklerde görülme sıklığı kızlarda görülme sıklığının 4 katıdır.
- 6-9 yaş arası öğrenme bozukluğu oranının arttığı, 9-14 yaş arası en yüksek seviyeye ulaştığı ve 16 yaşından sona ciddi bir azalma görülmüştür. 6-9 yaş arasında oranın artmasının nedeni çoğu çocuk için okulun ilk yapılandırılmış alan olmasıdır. 16 yaşından sonraki düşüşün nedeni ise birçok kişinin okula devam etmemesidir.
Öğrenme bozukluğu ile ne gibi zorluklar yaşanır?
Okul öncesi dönemde sıklıkla görülen problemler: Gelişimsel gecikmeler; zayıf motor gelişimi, dil problemleri, konuşma bozuklukları, yavaş bilişsel gelişim ve kavram bilgisi gelişimi ile hiperaktivite ve dikkat problemleri.
İlkokulda sıklıkla görülen problemler: Okuma, yazma, Matematik ve diğer derslerde başarısızlık, dikkat ve odaklanma problemleri, zayıf motor becerileri (kalemi tutamama gibi), okumayı öğrenmede sıkıntı çekme, tekrarlanan başarısızlık sonucunda bilinçli başarısızlıklar, duygusal ve sosyal problemler.
Ortaokul ve lise döneminde sıklıkla görülen problemler: Ergenlik nedeniyle dozu artan aşırı hassaslık, duygusal, sosyal ve benlik problemleri.
Yetişkinlik dönemi: Bireyler genellikle öğrenme bozukluğunu telafi edebilmeyi öğrenmiş durumda olurlar. Buna rağmen bazıları okumada ve sözel olmayan sosyal durumlarda problemler yaşayabilirler. Bu da onların kariyerini ve sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkiler.
Uygulanan tedavi çeşitleri nelerdir?
ÖB tedavisinde en önemli olan ‘erken tanı’dır. Okul öncesinde ya da ilköğretimin erken yıllarında ele alınan vakalarda durumla baş etme yüzdesi oldukça yüksektir. ÖB’de en sık başvurulan yöntem özel eğitimdir. Özel eğitim uzmanlarınca sağlanan bireysel eğitim programları, deneyimli okul öğretmenleri ile işbirliği içinde uygulanmalıdır.
Öğrenme bozukluğunun yanı sıra davranışsal, duygusal, sosyal, ailevi sorunlar, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi eşlik eden başka zorlukların varlığında herbir durum tedavide ayrıca ele alınmalıdır. Ayrıca gerekli durumlarda psikoterapi ve ilaç desteği de önem taşımaktadır.
Uzman Psikolojik Danışman
Çocuklar ve ailelerle çocuk merkezli aile müdahaleleri ve çocuklarla bireysel terapi üzerine çalışmaktadır.