04 Eyl 2019 Okula Dönme Zamanı Geldiğinde…
Her ne kadar çocuklar yazın bitişi ve ev ödevlerinin başlayacak olmasına üzülüyor olsalar da çoğu çocuk için, okul yılının başlaması yeni olasılıklarla dolu, heyecan verici bir zamandır. Bir yandan her yeni okul yılı; yeni öğretmenler, yeni sınıf arkadaşları, yeni deneyimler anlamına gelmektedir. Diğer yandan tüm bu yenilikler yeni belirsizlikleri de beraberinde getirmektedir, bu da neredeyse her çocukta ufakta olsa okula dönüş konusunda endişe uyandırmaktadır. Okula geri dönüş kaygısı birçok toplumda görülebilen evrensel bir deneyimdir, bu kaygının yoğunluğu çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilmektedir. “Midedeki kelebekler”, okula dair soruların artması veya normalden daha sessiz bir hale bürünme, uyumakta zorluk çekme, iştahta azalma veya huzursuzluk hali okula dönmeye dair kaygı semptomlarını işaret ediyor olabilir.
Farklı yaşlar, farklı kaygılar…
Çocukların endişe duyduğu konular yaşla birlikte değişiklik gösterir. Okul kaygısının en sıklıkla görüldüğü yaş grupları olan okul öncesi, anaokulu ve birinci sınıf öğrencileri; özellikle ebeveynlerinden uzakta olmak konusunda sınırlı bir deneyime sahiplerse, ayrılık ve işlevsellik konusunda daha fazla kaygılanabilirler (“Ya tuvaleti bulamazsam?”, “Ya yanlış servise binersem” veya “Ya okuldan çıkarsam ve annem / babam / bakıcım yoksa ne yapacağım?”.)
Daha büyük çocukların da yeni bir okula veya binaya geçişte, “Ya sınıfımı bulamazsam?’ gibi küçük çocuklara benzer kaygıları olabilir. Bununla birlikte, “Acaba yeni öğretmenim nasıl biri?”, “Sınıfımda tanıdığım arkadaşlarım yoksa ne yapacağım?” veya “Öğle yemeğinde kiminle oturacağım?” gibi sosyal kaygılarının olması daha muhtemeldir. Değerlendirmelerin, sınavların başladığı daha büyük sınıflarda, çocukların okul performanslarına ve artan akademik taleplere dair endişeleri de artmaktadır. Çocuklar yeni dönemde okulda daha başarılı olmaları gerektiği ile ilgili kendilerini baskı altında hissedebilirler. Yeni dönemde görecekleri yeni derslerle ilgili kaygı duymaları da olasılıklar arasındadır.
Çocuğunuzun okula dönmeye dair olan endişeleriyle başa çıkmalarına yardımcı olacak öneriler:
*Çocuğunuzla okula dönmeye dair hisleri hakkında konuşun.
Çocuklara okula geri dönme konusundaki korkularını veya endişelerini sormak, duygusal yüklerinin hafiflemesine yardımcı olacaktır. Ebeveynlerinin varlığı, onlar tarafından dinleniyor olmaları, çocuklar için yeni döneme dair yanlış bilinenleri düzeltmek ve korkularının üstesinden daha kolay gelmelerini sağlayacak güvenli bir alan oluşmasını sağlar. Kaygıları, korkuları reddetmek yerine (“Endişelenecek bir şey yok!”), onları dinlemek ve duygularını kabul etmek (“Liseye başlama konusunda kaygılandığını görüyorum.”), eğer isterlerse birlikte yapılabilecekleri üzerine düşünmek kendilerini daha güvende hissetmelerini sağlayacaktır. Ancak çocukların, onları düzeltmenizi beklemeden, sadece endişeleri ve korkuları hakkında konuşmak istediklerini unutmayın! Sizin sorumluluğunuz, çocuğunuzun duygularını yansıtmak (“zor olduğunu biliyorum”) ve bu durumla başa çıkabileceklerine dair onlara olan güveninizi göstermektir.
* Mümkün olduğunca öngörülebilir bir ortam sağlayın.
Yeni eğitim-öğretim dönemiyle ilgili belirsizlikleri azaltmak ve öngörülebilirliği arttırarak çocuğunuzun kaygılarıyla başa çıkmasına yardımcı olmak adına açılış gününden önce yeni okulu ziyaret edebilir, çocuğunuzun yeni öğretmeninin okulun web sitesinden bir fotoğrafını bulabilir, okul başlamadan birkaç gün önce düzenli yatma rutininizi başlatabilirsiniz.
* Olası problemlerin üstesinden gelebilmelerine yardımcı olmak için birlikte planlar yapın.
Çocuğunuz özellikle belirli bir durumdan endişe duyuyorsa, bununla başa çıkabilmesi için bir plan yapmasına yardım edebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz okulda kendine oyun oynayacak arkadaş bulamayacağı konusunda endişe duyuyorsa, öncelikle kendisine bu durumda neler yapabileceğini sorup, ardından birlikte bu durum hakkında beyin fırtınası yapabilir; gerekirse önerilerde bulunabilirsiniz. Çözüm önerilerini düşünürken net olunması ve spesifik örneklerin düşünülmesi iyi olabilir. Küçük çocuklarda, öğretmenlerin -her zaman yardım etmeye ve işlerin sorunsuz yürüdüğünden emin olmak için- orada hazır olacağını belirtmek çocukların endişe ve korkularıyla başa çıkmaları için güven verici olabilir. Büyük çocuklarda ise, akranlarının da benzer veya aynı problemlerle başa çıkmaya çalışıyor olabileceğinin vurgulanması kendilerini yalnız hissetmelerini engeller.
*Sürekliliği vurgulayın.
Çocuklar sık sık, belli bir sınıfa geçtikten sonra her şeyin çok farklı veya zor olacağına dair hikayeler duyarlar. Bu durum onlar için oldukça endişe verici olabilir. Dramatik değişimler yerine sürekliliği vurgulamak, çocukların daha az endişelenmelerine yardımcı olur. Çocuğunuza, “Doğum gününden sonraki gün, doğum gününden önceki güne kıyasla ne kadar farklısın?” gibi bir soru yöneltebilirsiniz. Cevabı, elbette ki, kronolojik yaşının değişmiş olmasına rağmen, çocuğunuzun belirgin bir şekilde değişmediğidir. Aslında bir üst sınıfa geçmiş olmakta aynı mantık çerçevesindedir. Çocuğunuza, yıldan yıla büyük değişimler olabileceğini ancak aydan aya olan değişimlerin daha az olduğunu; önceki sınıf değişimlerinde, süreci nasıl yönettiyse bu geçişi de yönetebileceğinden emin olduğunuzu, bunun sadece yoldaki başka bir adım olduğunu vurgulayabilirsiniz.
*Olumlu ama gerçekçi beklentiler üzerinde durun.
Okula dönüşe dair kaygılarla başa çıkabilmek için yapabileceğiniz en önemli şey, çocuğunuzun başa çıkma becerilerine olan güveninizi paylaşmaktır. Okula dönüş sürecinde ebeveyn olarak sakin ve iyimser duruşunuz, çocuğunuzun da kaygılarıyla başa çıkmasına ve yeni döneme iyi bir başlangıç yapmasına yardımcı olur. Çocuğunuzun yeni koşullara alışmasının bazen zaman aldığını kabul etmesine yardım etmeniz gerekebilir. Örneğin, çocuğunuz özellikle bir üst sınıfa geçiş konusunda kaygılanıyorsa, “Şu anda, bir üst sınıfa geçme fikri korkutucu görünüyor olabilir, ancak birkaç hafta içinde buna alışacağını ve aslında şu an göründüğü kadar büyük bir olay olarak görünmeyeceğini tahmin ediyorum.” diyebilirsiniz. Ayrıca çocuğunuzun geçmişte kaygılandığı konularla nasıl başarılı bir şekilde başa çıktığıyla ilgili hikayeler anlatmak da bu süreci kolaylaştırır ve “O zaman baş edebildin, o yüzden şimdi de baş edebilirsin.” mesajını verir.
Ebeveynler olarak siz de yeni koşullara zaman içinde alışacaksınız. Tüm çocuklara ve ebeveynlere iyi bir eğitim-öğretim yılı diliyoruz!
Uzman Klinik Psikolog Ezgi Emiroğlu
