20 Şub 2018 Ergenlik.. Ne Zor Şey: Ergenlikte Beyin Gelişimi
Çoğu anne-babanın korkuyla ve kaygıyla beklediği bir dönemdir ergenlik… Bu dönem üzerine çok sayıda kitap, makale yazılıp çizilmiş olsa da ne kitaplarda betimlenen ergen birebir uyar evinizdeki profile, ne de onun yaşadıkları ve size yaşattıkları kitapta yazılanlara.
Bir yandan giden çocukluktur, diğer yandan ise erişkin olamama durumudur aslında ergenlik. Bedensel ve ruhsal değişime giren ergen, çocukluğu artık geride bırakmıştır fakat yetişkinlerin sahip oldukları duygusal ve zihinsel olgunluktan da bir hayli uzaktadır. Biz yetişkinlerin, ergenlerin en zorlandığımız ve kimi zaman anlamlandıramadığımız davranışlarının temelinde de aslında bu farklılıklar yatmaktadır.
Ergen yetişkin vücudu özelliklerine kısa sürede ulaşsa da, beyin gelişiminin tamamlanması 20’li yaşların ortalarını bulur. Gelişimini arka kısımlardan öne doğru tamamlayan beynin en geç gelişen kısmı da ön loblardır. Ön lobların alın bölgesinde bulunan prefrontal korteks ise beynin gelişimini en uzun sürede tamamlayan ve en son gelişen bölümüdür. Burada ergenlik dönemiyle önemli değişiklikler yaşanır. Aslında ebeveynlerin ergenlerin anlamakta zorlandıkları davranışlarının neredeyse tümü beynin bu bölümü ile bağlantılıdır. Prefrontal korteks karar verme, planlama, özfarkındalık becerilerinin yanı sıra uygunsuz davranışları engelleme/tutma, diğer insanları anlayabilme gibi sosyal becerilere de ev sahipliği yapar. Dolayısıyla zaman zaman size kaba konuşan, söylediklerinize göz deviren veya bir karar alırken diğer kişilerin fikirlerini almayan, durumu başkalarının gözünden görüp değerlendiremeyen ergen bir oğlunuz veya kızınız varsa endişelenecek bir durum yok! Çocuğunuzun bu tip davranışlarının altında aslında gelişimini henüz tamamlamamış prefrontal korteksi yatmaktadır.
Ergenlerin, çocuk ve yetişkinlere oranla yeni deneyimlere daha açık olmaları ve bunun beraberinde riskli davranışa eğilimleri yine beyin yapılanmalarıyla ilişkilidir. Artık ailelerinden ayrışıp, arkadaşlarıyla yakınlık kurmayı arzulayan ve onları etkilemeyi isteyen ergenin beynine baktığımızda, limbik sistem denen duygu ve ödül süreçlerinin yürütüldüğü kısımda yine önemli farklılıklar görülür. Limbik sistem, kişi eğlenceli, zevk veren şeyler yaptığında (bunlara riskli davranışlar da dahildir) vücuda ödüllendirme duygusunu yayar. Ve beynin bu bölümü, özellikle risk alma davranışları yapıldığında ödüllendirme hissini yaymaya, ergenlerde çok daha fazla meyillidir.
Bir yanda henüz gelişmemiş prefrontal korteksleriyle diğer yanda aşırı duyarlı limbik sistemleriyle, sağlıklı karar verme ve kontrol becerileri tam gelişmemiş ergenlerin biz yetişkinlerden daha cesaretli, daha risk alır hallerinin anlaşılması çok da güç gelmiyor kulağa değil mi?
Psikolog & Psikoterapist