Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkatsizlik, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi uyumsuz davranışları bir arada barındıran gelişimsel bir bozukluktur.

Alt tipleri nelerdir?

Ağırlıklı Olarak Dikkat Eksikliği Bozukluğu: Hiperaktivite olmadan görülen DEHB türüdür. Yavaş bilgi işlem ve seçici dikkat ile odaklanma konusunda daha fazla problem görülür.

Ağırlıklı olarak Hiperaktive-Dürtüsel Bozukluk: Dikkat eksikliği belirtileri daha azdır, bu yüzden öğrenme zorluğu yaşamayabilirler. Aşırı hareketlidirler, bu hareketlilik hali yaşla birlikte azalır, dürtüsellik devam eder, iç huzursuzluk başlar.

Birleşik Tip (Dikkat Eksikliği & Hiperaktivite Bozukluğu): Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüselliğin birçok semptomlarını gösterir. Davranışsal ve duygusal engellenme eşikleri düşüktür ve farklı düzeylerde dikkat sorunları vardır. Yaşamın ilk yıllarında belirti verir ve okul öncesi dönemde ya da okulun ilk yıllarında tanı alabilir.

Nedenleri nelerdir?

Biyolojik nedenler: Beynin ön lobunda bulunan dopamine ve noradrenalin yetersizliğinin DEHB’ye neden olduğu düşünülmektedir. Bu iki hormon hücreler arası iletişimden sorumlu olduğu için yetersizlikleri, beynin yürütücü işlevini ve işleyen belleğin görevlerini yerine getirmesini engellemektedir. Ayrıca, bu iki hormon eksikliğinde özellikle beynin dikkat bölümünde glikoz kullanımında azalma olduğu saptanmıştır.

Çevresel Faktörler: Çevresel faktörler direkt DEHB’ye neden olmaz, sadece riski arttırır. Aile içi dinamikler, belirgin olmayan sınırlar ve ailede sağlıklı oluşturulmamış güç dengeleri DEHB’de en etkin çevresel faktörlerin başında gelir. Ayrıca gebelik döneminde zararlı madde, alkol veya ilaç kullanma, erken doğum, zor doğum, doğum sonrasında kurşuna maruz kalma ve geçirilen hastalıklar diğer çevresel faktörlerin başlıcalarıdır.

Alerjiler/ gıda katkı maddeleri: Uzun yıllar boyunca gıda katkı maddelerinin ve allerjenlerin DEHB’ye neden olduğu düşünülse de, bu ilişki araştırmalarca desteklenmemektedir.

Belirtileri nelerdir?

Başlıca belirtileri dikkatsizlik, dürtüsel hareket ve hiperaktivite (aşırı hareketlilik)dir. Diğer belirtileri ise sosyal ilişkilerde problemler, saldırganlık, bellek sorunları (unutma, yanlış hatırlama gibi), düşük özgüven, koordinasyon bozuklukları, dağınıklık ve dalgınlıktır.

Ne zaman dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konur?

  • Semptomlar en az 6 aydır görüldüğünde,
  • Semptomlar gelişimsel bir sapmaya neden olduğunda,
  • Semptomlar 7 yaşında arttığında çocuklar DEHB tanısı alır.

Değerlendirme zeka yaşına göre değil; kronolojik yaşa göre yapılır. Tanı konulurken çocuğun ebeveynleri ile öğretmenin izlenimlerine başvurulur. Ebeveyn-öğretmen izlenimleri arasında tutarlılık aranır.

Görülme sıklığı nedir?

  • DEHB dünyada çocuklar arasında en sık rastlanan gelişimsel hastalık olarak görülmektedir.
  • Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazladır.
  • Tek yumurta ikizlerinde daha sık görülmektedir.
  • Ailesinde DEHB tanısı almış biri olan çocuğun DEHB’li olma olasılığı %25 ila %30’dur.
  • Türkiye’de her sınıfta en az bir öğrencinin bulunduğu düşünüldüğünde, ülkemiz genelinde eğitim kurumlarına devam eden 500.000 öğrencinin DEHB’den etkilendiği varsayılmaktadır (Köroğlu 1994).

DEHB’nin görülme sıklığını etkileyen faktörler şunlardır: yaş, cinsiyet, kronik sağlık problemleri, ailesel fonksiyon bozukluğu, düşük sosyoekonomik statü, gelişimsel bir sorunun varlığı ve yerel yaşam. Bunlardan sadece sağlık problemleri, gelişimsel problem, yaş ve yerel yaşam hastalığın oluşumunda etkilidir. DEHB’nin görülme sıklığı uyarıcı sayısındaki çoğalma ve kültürdeki değişmelere bağlı olarak artmıştır.

DEHBli çocuklar nasıl olurlar?

1 yaşındayken nasıl olurlar?

Kolay sinirlenirler, annenin memesine saldırırlar, hava yutarlar; gazlıdırlar, gece sık uyanırlar, kolay rahatlamazlar, gece yarısı oyun isterler, çok enerjiktirler ve sürekli uyaran arayışı içindedirler.

Okul öncesi dönemde nasıl olurlar?

Sürekli hareket halindedirler; atlarlar, koşarlar, zıplarlar, çok konuşurlar, isteklerini erteleyemezler, kurallara uymazlar, sıralarını bekleyemezler, bir konu üzerinde uzun süre çalışamazlar, faaliyetleri genelde yarım bırakırlar, arkadaşlarıyla sık sık itişip kakışırlar, az uyurlar ve sakarlıkları nedeniyle sık sık yaralanırlar.

Okulda nasıl olurlar?

Yaşıtlarıyla aralarında zeka açısından fark yoktur. Akademik performansları istikrarsızdır. Parlak zekalı olan çocuklar dikkatsiz ve dağınık olmalarına rağmen genellikle biraz çaba ile zaman içerisinde bir işi tamamlama yetisine sahiptir.

Evde ve dışarıda nasıl olurlar?

Dikkatsizlikleri ve dalgınlıkları nedeniyle kendilerine denileni tam ve doğru şekilde anlamazlar, akabinde istenilmeyen davranış sergileyebilirler. Bu da onları olumsuz pekiştireç veya cezayla karşı karşıya bırakır. Ebeveynin, istenilmeyen davranışların nedeninin amaçlı itaatsizlik değil, uygun davranmada beceriksizlik olduğunu unutmaması gerekir.

DEHBli çocukların taşıdığı olumlu özellikleri unutmamak gerekir. Enerjik olurlar, sıcakkanlı ve cana yakındırlar, çok çabuk sosyal ilişki kurabilirler ve espri yetenekleri gelişmiştir.

Beraberinde gelebilecek davranışsal, psikolojik ve duygusal problemler nelerdir?

  • Semptomlar en az 6 aydır görüldüğünde,
  • Semptomlar gelişimsel bir sapmaya neden olduğunda,
  • Semptomlar 7 yaşında arttığında çocuklar DEHB tanısı alır.

Uygulanan tedavi çeşitleri nelerdir?

En iyi tedavi yöntemi çoklu tedavidir. Tedavide kullanılan yöntemler; davranışsal-bilişsel terapi, sınıf ve ev ortamına ilişkin düzenleyici-destekleyici müdahale yöntemleri, ebeveyne yönelik destekleyici terapi, dikkat konsantrasyon arttırıcı egzersizler, oyun terapisi, ilaç tedavisi olabilmektedir.



× WhatsApp İletişim