14 Nis 2012 Çocuklarda Gelişimsel Dil Bozuklukları
Gelişimsel Dil ve Konuşma Bozuklukları Nedir?
Gelişimsel dil ve konuşma bozukları, organik nedene dayalı bir hastalık, zeka geriliği, sosyal ilişiklerde yetersizlik gibi durumlar olmadan görülen, okul öncesi dönemde en sık rastlanan, dil gelişiminde gecikme veya atipik (normal olmayan) dil gelişimi olarak ortaya çıkan sorunlardır. Bu sorunlar, bazı durumlarda dili anlamaya yönelik sorunlar, bazen ifadeyi etkileyen sorunlar (kısıtlı kelime hazinesi, dilbilgisel ve artikülasyona ait sorunlar gibi), diğer durumlarda sesbilgisel (fonolojik) yani anadile ait seslerin yetersiz ve hatalı kodlanması şeklinde görülen güçlükler, bazı durumlarda da bu üç tipi de kapsayan karma sorunlar olarak görülür.
Nedenleri Nelerdir?
Araştırmalar, henüz nedenini tam olarak belirleyememiş olsa da bu sorunların beyin gelişiminde anomaliler, hormonal faktörler veya genetik nedenlerden kaynaklandığını düşünmektedirler. Araştırmalar, bu sorunların erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 2-3 kat daha fazla görüldüğünü öne sürülmektedir.
Alt Tipleri Nelerdir?
Alıcı dile ait bozukluk:
Dili anlamaya ait sorunlardır. Yalnızca alıcı dilde çok sık görülmez, çünkü çocuğun ifadesi anlamasına bağlıdır. 1 yaş civarında sık görülen nesneleri tanımada yetersizlik, 2 yaşta basit yönergeleri yerine getirememe, ileride olumsuzluk, soru karşılaştırma, etkin ve edilgen çatıyla kurulmuş cümleleri, edat gibi dilbilgisel özelliklerini anlayamama şeklinde görülür. Yanı sıra, dilin sözel olmayan özelliklerini de ayırt etmekte güçlük çekerler. (ses tonu, jest). Otistik çocuklardan ve işitme engelli çocuklardan ayırmak zor olabilir. Ama bunlar, normal kişilerarası ilişkiler kurabilirler, hayali oyunlar oynayabilirler, sözel olmayan iletişimde daha iyidirler. Konuşmada artikülasyon kusurları vardır, dilbilgisinden yoksun bir ifade ve ekolali (söyleneni aynen tekrarlama). Konuşma terapisine daha az yanıt verir.
İfade edici dile ait bozukluk:
Konuşma gecikir, sözcük dağarcığı fakirdir, dilbilgisi kurallarından yoksundur ya da aşırı biçimde genellenir, artikülasyon sorunları eşlik eder. Sözcük hatırlayamadığı için sıkça “şey” sözcüğü kullanılır, konuşma akıcı değildir (uzun aralıklarla bölünür), bazen yalancı bir akıcılık olur fakat bu kez de konuşma anlaşılmaz. Diğer yandan, anlama ile ilgili bir sorun yoktur.
Fonolojik (ses bilgisel) tipte bozukluk:
Dil öğrenilirken ana dile özgü seslerin beyin tarafından yetersiz veya hatalı işlenmesi sonucunda bozuk fonoloji ve artikülasyona yol açar. Konuşma sorunlarının büyük bir kısmı fonolojik sorunlardır. Bu sorunların büyük bir kısmı 6, daha az bir kısmı 9 yaş civarında kaybolur. Genellikle bu çocukların çoğunluğunda, ailede de fonolojik sorun öyküsü vardır.
Nasıl Değerlendirilir ve Teşhis Edilir?
Dil ve konuşma bozuklarını erken dönemde yakalamak için, çocukların erken dönem iletişim becerileri ve dile ait gelişimsel basamaklar yakından takip edilmelidir. Elbette, çocuk gelişiminde pek çok farklı alanda olduğu gibi, dil ve konuşmanın kronolojik gelişiminde gözlenen aşamalar da değişkenlik gösterebilir. Fakat, anne-babaların dil ve konuşma problemlerini erken dönemde tespit edip bir uzmana başvurmaları, çocuğun gereksinimlerini belirleyip bu yönde bir müdahale yapılması açısından son derece önemlidir.
Değerlendirme ve teşhis süreci çocuk psikiyatristleri ve nörologları ile alanda çalışan psikologlar ve/veya dil ve konuşma terapistleri tarafından yapılır.
Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuk ile çalışan psikologlar ile dil ve konuşma terapistinin çocuğun gelişim düzeyini ve dil ve konuşma alanındaki ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yaptıkları değerlendirmenin ardından gelişimsel dil bozukluğunun tipi belirlenir. Ardından değerlendirme sonuçları ışığında, çocuğun ihtiyaçlarına yönelik hazırlanmış bir terapi programı hazırlanarak dil ve konuşma desteklenir.